Deel deze pagina

Toeval bestaat toevallig wel. Dat valt mee

Directe link:

Toeval bestaat toevallig wel. Dat valt mee

In zijn schokkende boek ‘Tricks of the mind‘ beschrijft meester-illusionist Derren Brown hoe hij zijn gewillige publiek voor de gek houdt. Hij licht tipjes van de sluier op en beschrijft ook de manier waarop hij als zogenaamd ‘medium’ overtuigend ‘praat met de doden’. Zijn grootste staaltje illusionisme was te zien in de TV-serie ‘Messiah‘ waar hij onder een valse naam naar Amerika reist en tot vier keer toe als guru of begaafd medium wordt gekroond door de lokale autoriteiten op het gebied van onder andere ‘remote viewing’ en ‘handoplegging’ en ‘christelijke bekering’.

Derren’s boek is een grote tirade tegen bijgeloof. Wij willen zo graag dat wetenschappelijk onmogelijke dingen kunnen dat we er graag in tuinen. Hij vertelt in zijn boek deze korte – mogelijk waar gebeurde – illustratie van het fenomeen ’toeval’:

Op een dag reist een man met een auto ver van de bewoonde wereld, en komt buiten bereik van mobiele telefoons. Terwijl hij langs de weg stopt, gaat plots de telefoon over in de openbare telefooncel naast zijn auto. Hij besluit op te nemen en krijgt zijn assistente aan de lijn die hem een boodschap van zijn vrouw doorgeeft. Hij vraagt zijn assistente hoogst verbaasd: “hoe kon je weten dat ik nu hier bij deze telefooncel was?” Waarop zij verbaasd vertelt dat ze hem op zijn mobiele telefoon belt… Maar het was een vaste lijn!

Wat was er gebeurd? De assistente heeft per ongeluk, of toevallig – daar gaat het nu om… een willekeurig bankrekeningnummer gebeld dat op haar bureau lag terwijl ze het mobiele nummer wilde bellen, en dat was nu net het nummer van de telefooncel waar die man op dat moment was. Is dat bewijs dat ‘er meer is tussen hemel en aarde’?

Derren en toeval

Derren Brown bestrijdt dit ten stelligste. Zijn mening is dat deze dingen nu eenmaal gebeuren als er miljarden mensen op deze planeet allemaal vele keren verkeerde nummers bellen, dan gaat het een keer heel goed… en dat verhaal komt naar boven drijven als een ‘wonderlijk’ verhaal. Zijn stelling: laat je niet foppen door het toeval.

Romantiek en toeval

Maar je kunt bovennatuurlijke sturing in ’toeval’ natuurlijk met evenveel recht bestrijden als omarmen. In romantische films heet dit fenomeen ‘Serendipity‘, en wij romantische wezens vinden het bijvoorbeeld prachtig als een boek met opschrift na vele omwegen zijn weg naar de eigenaar of geliefde terugkeert. Of als mensen die trouwen als kind al op dezelfde foto staan zonder dat van elkaar te weten. Omdat we niet meer zo gods-gelovig zijn, heet het nu vaker dat ‘de Kosmos’ het zo gewild heeft. Het boek ‘The Secret’ speelt hier handig op in.

Wetenschappers en toeval

Ondertussen hebben ook respectabele mensen als Carl Jung hebben zich gewaagd aan het onderwerp en zijn met prikkelende voorstellen als ‘Synchronicity‘ gekomen. Een verband tussen twee gebeurtenissen kan volgens hem naast een causaal-verband (directe oorzaak en gevolg-relatie) ook een ‘betekenisvolle toevalligheid’ zijn. Wijs je dat als ‘modern wetenschapper’ a priori af, of zie je juist in de vreemde fenomenen op quantum-schaal ruimte voor andere manier van kijken naar de werkelijkheid? Recent hebben onderzoekers aan de TU Delft bewezen dat twee zeer ver van elkaar verwijderde deeltjes met elkaar ‘in contact’ kunnen zijn zonder tijdsverschil en volkomen simultaan/tegelijk kunnen veranderen, zogenaamde ‘spooky action at a distance‘. Mijn ‘held’ en nobelprijswinnaar in de Natuurkunde Richard Feynman zei al: “ik denk dat ik veilig kan zeggen dat niemand quantum-mechanica begrijpt.”

Jij en toeval

Bestaat toeval nu wel of niet? Het heeft natuurlijk te maken met hoe je de wereld ziet en bovenal, hoe je deze wilt zien. Laat je ruimte voor het wonder, het boven-natuurlijke of niet? Naar mijn mening ontkomen wij mensen niet aan een stukje romantiek. Zelfs de meest verstokte scepticus zoekt denk ik naar verband, doel en zin achter de dingen. Het maakt het leven rijker. We hebben ons ‘verhaal’ achter de dingen nodig; het geeft ons een plek, een referentiekader. Wat wil jij?

Ik en toeval

Mijn oproep: wees kritisch welk ‘verhaal’ en visie op toeval je kiest, want verhalen hebben gevolgen. Gevolgen voor hoe je de wereld ziet en dus hoe je handelt. Over wat je wel doet en wat je niet doet. Verhalen over doel en zin en de rol van ’toeval’ zijn niet waarden-vrij. Wees nuchter: ’toeval bestaat niet’ is snel gezegd maar heeft grote gevolgen als je het doordenkt. Zelfs de schrijvers van het boek Prediker, onderdeel van de bijbel, toch een boek voor gelovigen, waarschuwt: toeval bestaat!

P.S. Is het toevallig dat jij juist vandaag over toeval nadacht en dat dit blog nu verschijnt 😉 ?